Kahramanmaraş sarsıntılarının akabinde en çok tartışılan hususlar ortasında yapı kontrolü, yapıların sarsıntı yönetmeliğine uygunluğu, mühendislik ve müteahhitlik hizmetlerindeki eksiklikler yer aldı. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Mimarlık Fakültesi Yapı ve Zelzele Mühendisliği Birimi büyük yıkımların yaşandığı sarsıntılarda, bölgedeki yıkılan binaların yüzde 52’sinin 1999 Marmara sarsıntısı sonrasında yapılan binalar olduğunu açıkladı. Türkiye’nin güneyindeki zelzeleler Marmara ve Ege bölgesinde de endişeye neden oldu. İstanbul’da ve İzmir’de yaşayan vatandaşlar binalarının sağlam olup olmadığını öğrenmek için müracaatlarda bulunurken, belediyeler de üniversitelerin işbirliğiyle kentlerdeki yapı stoklarının röntgenini çekmek için harekete geçti.
Bilim Sıhhat Haber Ajansı (BSHA), TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şube Lideri Aksiyon Ulutaş Ayatar ile bir ortaya gelerek zemin-bina münasebeti, yapı kontrol, mühendis müteahhit sorumluluğu bahislerinde bilgi aldı.
Deprem Olacak Mı Diye Sormamalıyız?
İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şube Lideri Hareket Ulutaş Ayatar, son yüzyılda yaşanan en büyük sarsıntı felaketlerinden birini yaşadığımızı, çok sayıda insanımızı kaybettiğimizi ve iki sarsıntıda de çok sayıda binanın hasar aldığını ve dayanılmaz bir yıkımla karşı karşıya kalındığını söyledi. Depremlerde yıkımların yanısıra arama kurtarma çalışmalarında yaşanan eksiklikler hakkında da değerlendirmede bulunan Ayatar, “ Arama kurtarma konusundaki koordinasyonsuzluk toplumu en fazla zorlayan kısım oldu. Beşerler çaresizce kurtarılmayı beklediler. Maalesef bu bahiste çok aciz kalındı. Çok fazla insanımızı kaybettik acı günler içerisindeyiz. Bu bir tesadüf mü bir yazgı mi? Elbetteki değil. Yıllardır yer bilimciler de bizler de uyarıyoruz. Bu zelzeleleri yaşıyoruz ve yaşayacağız. Bu da bir gerçek. Bizim artık zelzele olacak mı sorusunu sormamamız lazım. Bu bilimsel bir gerçek!” dedi.
Her Türlü Yere İnşaat Yapılabilir
Yapı güvenliği konusunda açıklamalarda bulunan İnşaat Mühendisleri Odası Şube Lideri Ayatar, yapı güvenliği konusundaki sorumsuzluklar nedeniyle 10 binlerce insanın hayatını kaybettiğini söyledi. Bundan sonraki süreçte konuşulması gereken en önemli hususun yapı güvenliği olduğuna işaret eden Ayatar, “Yapı güvenliğini konuşmamız ve buna yönelik icraatları gerçekleştirmemiz gerekiyor. Bu sarsıntıda de sıkça tartışılan başlıklardan biri tabanın yapısı oldu. Bu husus İzmir zelzelesinde de tartışılan hususlar ortasında sıkça yer aldı. İzmir’e 80 km uzaklıktaki bir fay kırıldı ve Bayraklı’da binalar yıkıldı. Basen tesirinden kaynaklı olarak meydana gelen bu yıkımlar tıpkı formda Kahramanmaraş sarsıntılarında de oluştu. Yer özellikleri, yapıya dair alınan bilgilerden bir adedidir. Tabana dair bilgi yer bilimciler tarafından toplanması gereken bir bilgidir. Lakin şayet bu taban daha olumsuz kurallar içeriyorsa buna bioteknik konusunda uzman bir inşaat mühendisinin çalışması, temel tasarımı yapması ve üst yapıcıya bilgi aktarması gereklidir. Yapı yer ortasındaki etkileişmi hakikat yorumlayamamak büyük meselemiz. Her türlü yere inşaat yapabiliriz diyoruz fakat bunun bir ekip teknik kuralları var. Ve bunun da bir ekonomik karşılığı var” diye konuştu.
Masanın Ortasına İnsan Hayatı Konulmalı!
Her yere bina yapılır mı konusunda ‘evet yapılır’ açıklamasında bulunan veren İnşaat Mühendisleri Odası Lideri Aksiyon Ayatar, gerçek taban dataları ışığında gerçek hesaplamalarla her yere inşaat yapılabileceğini, sarsıntıya dirençli kentler yaratmanın kıymetli olduğunu söyledi. “Esas bahis yapı güvenliği ve zelzeleye karşı dirençli kentler oluşturmak. Artık herkesin fark etmesi gereken husus budur” diyen Ayatar şöyle konuştu: “Bu da tabi ki tek bir akılla mümkün değildir. Merkezi yönetim, mahallî idareler, meslek odaları, üniversiteler işbirliğiyle çalışarak masanın ortasına insan hayatının kıymetini koyarak çalışmaların başlatılması gerekmektedir. Bu mevzuda bir çok planlama çalışmaları var. Şimdiye kadar gerçekleştirilen yasa, yönetmelik değişiklikleri var fakat uygulamada eksiklikler var. Artık eksiklikleri konuşmak gerekiyor. Ortak akla gereksinimimiz var.”
“Yapı İnşasında Tüm Aktörler Alanında Uzman Olmalıdır”
Yapı üretiminde yer alan, vazife alan, tüm aktörlerin eğitimli ve uzman kâfi uzman olmasına dikkat çeken Ayatar, “Bir yapı üretiminden bahsediyorsak, bu yapı içerisinde yer alan tüm aktörlerin yetkinliğinin sağlanması gereklidir. Müteahhitler açısından bakınca bir kadro kriterler kelam hususudur. Müteahhitin mühendis olmaması, teknik takımının güçlü olmasına yönelik zorunluluğun olmaması bütün bunlar bir eksi olarak dönüyor bize. Bir an evvel müteahhitlik yasasında düzenlemeye gidilmesi gerekiyor. Müteahhit yapılan işin projesinde de sorumlu olmalıdır. Bu noktada mühendislerin, teknik elemanların yetkinliği ortaya çıkıyor. Bu bahiste oda olarak yıllardır ehil mühendislik kavramının yerleşmesi gerektiğini söylüyoruz. Bu konuda yönetmelik hazırladık lakin yasal boşluklar nedeniyle bu yönetmeliği yayınlayamaz durumdayız. Bizlerin bir an evvel uzman mühendislik kavramını hayata geçirmemiz zaruridir. Mesleksel sorumluluk sigortasının artık konuşulması gerekiyor. Ve tabi ki ustalar, emekçiler, kalfaların da yetkinlik düzeyinde olması gereklidir. Alınan evraklar kağıt üzerinde kalmamalı, misyon alan herkesin yetkinliği sağlanmalıdır” biçiminde konuştu.
Sahada İşveren Mühendis Olmalıdır!
Mühendis sorumluluğu konusuna değinen Ayatar, “Sahada işveren mühendis olmalıdır. Yapı, inşaat mühendislerinin alanıdır. Yapı güvenliği ve tasarımı inşaat mühendislerinin koludur. Bu çerçevede harekete geçmeliyiz, bundan şaşmamalıyız. Hatay’da tıpkı mühendis tarafından bir yapı var. Biri güçlendirilen bir yapı yıkılmamış fakat öteki yıkılmış. Bu örnek bile zelzele karşısında yapının güvenliğinin değerine dikkat çekiyor. Mühendisliği artık önemsemeliyiz bizim kurtuluşumuz buradadır. Bilim baz alıp mühendisliğin yalnızca bir imza olmadığını kavramalıyız” dedi.
İmar Affı Problemi ve Gerçekler
İmar affı konusunda açıklama yapan Ayatar şunları söyledi: “İmar affı çıktığında devrin bakanı ‘biz üç beş bin liraya vatandaşımızla helalleşirken bunun üç beş binini mühendise kaptırmasın diye o kısmı devre dışı bıraktık’ demişti. Vatandaşlar kendi beyanlarıyla ‘benim imal güvenli’ demiş oldu. Bu; üç beş kuruş kaptırması sorunu değildir. Toplumsal şuuru önemsiyoruz. Bu da tek taraflı değil, topyekün ulaşılabilecek bir olgudur. Her idarecinin aldığı sorumluluğu yerine getirmesi, bizlerin de vatandaşlar olarak inançlı, sağlıklı yapılarda barınmak oturmak istiyoruz demelidirler.”
İzmir ve Yapılan Çalışmalar
İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şube Lideri Aksiyon Ayatar, İzmir’de sarsıntıya karşı yapılan çalışmalar hakkında bilgi verdi. Ayatar, kentte yapı stoğuna dair bir ekip çalışmaların 1999 yılında hazırlanan mastır planı çerçevesinde gerçekleştirildiğini, inşaat mühendisleri odasının da çalışmalarda misyon aldığını belirtti. Ayatar son olarak şu bilgileri verdi: “2009 yılında İzmir Valiliği tarafından düzenlenen bir sempozyumda vazife aldık. Belirli ilçeler, mahallelerde; Manavkuyu, Basın Sitesi ve Alaybey’de çalışma yaptık. Yapı stoğuna dikkat çekmek amaçlandı. 2017 yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi ile işbirliği çerçevesinde Balçova ve Seferihisar’da bir çalışma yaptık. 30 Ekim zelzelesi ve yıkımlardan sonra Bayraklı’da envanter çalışması gerçekleştirdik. Bornova’da çalışmalarımız devam ediyor” dedi.
Karot Testi, Güçlendirme ve Mikrobölgeleme Çalışmaları
Eylem Ayatar son devirlerde ismini sıkça duyduğumuz karot testi konusunda da bilgiler paylaşarak, bina tahlillerinin İzmir’de yapılmaya başladığının altını çizdi. Ayatar şunları söyledi: “Bizim bir klavuzumuz var. Uygun biçimde denetleme yaparsak yapı güvenliğinde yeterliyiz diyebiliriz. Performans tahlili denilen bir tahlilimiz var. Mevcut yapıların tahlili yapılıyor. Karot alınıyor binalar denetleniyor. Can güvenliği sağlanmaz ise iki seçenek var. Biri yapıyı güçlendiriliyor başkası de yıkıp tekrar yapılıyor. Bu ayrıntılı bir iş olduğu için 900 binin üzerinde bir yapıda yapmak çok mümkün değil. Bu nedenle ekonomik olarak daha uygun bir tahlil süratli tarama teknikleri de mevcut. Mikrobölgeleme ve faylarla ilgili çalışmalar var. Tüm bunlar çakıştırılıp maksatların üretilebileceği söz ediliyor. Tüm kentin yapı soğuğun incelenmesi kıymetli bilgiler verecek. Bunun da bir dönüşüme ya da güçlendirmeye evrilmesi gerekiyor. İşin en değerli yeri de burasıdır. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin yapı stoğu, envanter çalışmasının tüm kente yayılacağına dair bir kelamı de vardır.” (BSHA-Bilim Ve Sıhhat Haber Ajansı)
